వేద సూక్తం - పురుష సూక్తం

 

ఓం తచ్చం యోరావృణీమహే | గాతుం యజ్ఞాయ |
గాతుం యజ్ఞపతయే | దైవీ: స్వస్తిరస్తు నః |
స్వస్తిర్మానుషేభ్యః | ఊర్ధ్వం జిగాతు భేషజమ్ |
శన్నో అస్తు ద్విపదే | శం చతుష్పదే ||
ఓం శాన్తి: శాన్తి: శాన్తి: ||

ఓం సహస్రశీర్షా పురుషః | సహస్రాక్షః సహస్రపాత్ |
స భూమిo విశ్వతో వృ॒త్వా | అత్యతిష్ఠద్దశాఙ్గులమ్ |
పురుష ఏవేదగ్ం సర్వమ్ | యద్భూతం యచ్చ భవ్యమ్ |
ఉతామృతత్వస్యేశానః | యదన్నేనాతిరోహతి |
ఏతావానస్య మహిమా |
అతో జ్యాయాగ్శ్చ పూరుషః ||

పాదో”ఽస్య విశ్వా భూతాని | త్రి॒పాదస్యా॒మృతo ది॒వి |
త్రి॒పాదూర్ధ్వ ఉదై॒త్పురుషః |
పాదోఽస్యేహాఽఽభవాత్పున: |
తతో విష్వఙ్వ్యక్రామత్ |
సాశనానశనే అభి | తస్మాద్విరాడజాయత |
విరాజో అధి పూరు॑షః | స జాతో అత్యరిచ్యత |
పశ్చాద్భూమిమథో పురః ||

యత్పురుషేణ హవిషా | దేవా యజ్ఞమతన్వత |
వసన్తో అస్యాసీదాజ్యమ్ | గ్రీష్మ ఇధ్మశ్శరద్ధవిః |
సప్తాస్యాసన్పరిధయ: | త్రిః సప్త సమిధ: కృతాః |
దేవా యద్యజ్ఞం తన్వానాః |
అబధ్నన్పురుషం పశుమ్ |
తం యజ్ఞం బర్హిషి ప్రౌక్షన్ |
పురుషం జాతమగ్రతః ||

తేన దేవా అయజన్త | సాధ్యా ఋషయశ్చ యే |
తస్మాద్యజ్ఞాత్సర్వహుత: | సంభృతం పృషదాజ్యమ్ |
పశూగ్‍స్తాగ్‍శ్చక్రే వాయవ్యాన్ | ఆరణ్యాన్గ్రామ్యాశ్చ యే|
తస్మాద్యజ్ఞాత్సర్వహుత: | ఋచ: సామాని జజ్ఞిరే |
ఛన్దాగ్oసి జజ్ఞిరే తస్మాత్ | యజుస్తస్మాదజాయత ||

తస్మాదశ్వా అజాయన్త | యే కే చో భయాదతః |
గావో హ జజ్ఞిరే తస్మాత్ | తస్మాజ్జాతా అజావయ: |
యత్పురుషo వ్యదధుః | కతిధా వ్యకల్పయన్ |
ముఖo కిమస్య కౌ బాహూ | కావూరూ పాదావుచ్యేతే |
బ్రాహ్మణోఽస్య ముఖమాసీత్ | బాహూ రాజన్య: కృతః ||

ఊరూ తదస్య యద్వైశ్య: | పద్భ్యాగ్ం శూద్రో అజాయత |
చన్ద్రమా మనసో జాతః | చక్షో: సూర్యో అజాయత |
ముఖాదిన్ద్రశ్చాగ్నిశ్చ | ప్రాణాద్వాయురజాయత |
నాభ్యా ఆసీదన్తరిక్షమ్ | శీర్ష్ణో ద్యౌః సమవర్తత |
పద్భ్యాం భూమిర్దిశ: శ్రోత్రాత్ |
తథా లోకాగ్ం అకల్పయన్ ||

వేదాహమేతం పురుషం మహాన్తమ్ |
ఆదిత్యవర్ణం తమసస్తు పారే |
సర్వాణి రూపాణి విచిత్య ధీర: |
నామాని కృత్వాఽభివదన్ యదాస్తే |
ధాతా పురస్తాద్యముదాజహార |
శక్రః ప్రవిద్వాన్ప్రదిశశ్చతస్రః |
తమేవం విద్వానమృత ఇహ భవతి |
నాన్యః పన్థా అయనాయ విద్యతే |
యజ్ఞేన యజ్ఞమయజన్త దేవాః |
తాని ధర్మాణి ప్రథమాన్యాసన్ |
తే హ నాకo మహిమాన: సచన్తే |
యత్ర పూర్వే సాధ్యాః సన్తి దేవాః ||

అద్భ్యః సంభూతః పృథివ్యై రసాచ్చ |
విశ్వకర్మణ: సమవర్త॒తాధి |
తస్య త్వష్టా విదధద్రూపమేతి |
తత్పురుషస్య విశ్వమాజానమగ్రే |
వేదాహమేతం పురుషం మహాన్తమ్ |
ఆదిత్యవర్ణం తమస: పరస్తాత్ |
తమేవం విద్వానమృత ఇహ భవతి |
నాన్యః పన్థా విద్యతేయఽనాయ |
ప్రజాపతిశ్చరతి గర్భే అన్తః |
అజాయమానో బహుధా విజాయతే ||

తస్య ధీరా: పరిజానన్తి యోనిమ్ |
మరీచీనాం పదమిచ్ఛన్తి వేధస: |
యో దేవేభ్య ఆతపతి |
యో దేవానాo పురోహితః |
పూర్వో యో దేవేభ్యో జాతః |
నమో॑ రుచాయ బ్రాహ్మయే |
రుచo బ్రాహ్మం జనయన్తః |
దేవా అగ్రే తదబ్రువన్ |
యస్త్వైవం బ్రాహ్మ॒ణో విద్యాత్ |
తస్య దేవా అసన్ వశే ||

హ్రీశ్చ తే లక్ష్మీశ్చ పత్న్యౌ |
అహోరాత్రే పార్శ్వే | నక్షత్రాణి రూపమ్ |
అశ్వినౌ వ్యాత్తమ్ | ఇష్టం మనిషాణ |
అముం మనిషాణ | సర్వo మనిషాణ ||